Nhằm đối phó với tình trạng khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU), Tỉnh ủy và Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh Quảng Nam đã ban hành nhiều kế hoạch, chỉ đạo các sở, ban, ngành và địa phương triển khai các giải pháp cấp bách, trọng tâm để gỡ bỏ cảnh báo "Thẻ vàng" của EC trên địa bàn tỉnh.
Trong chuyến kiểm tra giữa tháng 6 vừa qua, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Phùng Đức Tiến đã thăm hỏi ngư dân Quảng Nam. Tỉnh này cũng đã triển khai lắp đặt thiết bị giám sát hành trình cho 637 tàu cá từ 15m trở lên, hiện còn 5 tàu trên 15m chưa lắp đặt. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam, ông Hồ Quang Bửu, nhấn mạnh rằng nhóm tàu cá câu mực khơi có nguy cơ cao vi phạm vùng biển nước ngoài. Tuy nhiên, từ năm 2023 đến nay, Quảng Nam không có tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài bị bắt và xử lý. Các tàu cá mất kết nối tín hiệu VMS hơn 6 giờ đều được xác minh, xử lý khi về bờ. Sở NN&PTNT cùng Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Quảng Nam đã xử phạt hành chính 45 vụ vi phạm VMS với số tiền hơn 1,1 tỷ đồng. Có 66 tàu cá không tuân thủ quy định do thiết bị giám sát hành trình bị hỏng nhưng thuyền trưởng không sử dụng các thiết bị thông tin liên lạc khác để báo cáo vị trí tàu cá về trung tâm giám sát tàu cá (Cục Thủy sản) và cơ quan quản lý của 28 tỉnh, thành phố ven biển.
Về xử lý vi phạm khai thác IUU, từ đầu năm đến ngày 28/6, Sở NN&PTNT tỉnh Quảng Nam cùng Bộ đội Biên phòng đã kiểm tra và xử phạt hành chính 53 vụ vi phạm với tổng số tiền gần 1,2 tỷ đồng. UBND tỉnh Quảng Nam đã yêu cầu các sở, ban, ngành và Chủ tịch UBND các huyện, thị xã, thành phố ven biển khẩn trương thực hiện các nhiệm vụ liên quan đến cảnh báo "Thẻ vàng" của EC. Văn bản của UBND tỉnh Quảng Nam nhấn mạnh rằng, nếu không có sự chuyển biến trong thực hiện nhiệm vụ chống khai thác IUU, thủ trưởng cơ quan, đơn vị, địa phương đó sẽ phải chịu trách nhiệm trước Chủ tịch UBND tỉnh.
Tỉnh Quảng Ngãi đã tăng cường kiểm tra việc lắp đặt và duy trì hệ thống giám sát hành trình tàu cá. Nhiều tàu cá mất tín hiệu kết nối dài ngày và cố ý ngắt tín hiệu đã bị xử phạt. Tính đến tháng 6, toàn tỉnh có 2.950 tàu cá dài từ 15m trở lên lắp thiết bị giám sát hành trình, đạt tỷ lệ 99,46%. Tín hiệu giám sát hành trình giúp cơ quan chức năng kiểm soát vùng đánh bắt của tàu cá, ngăn chặn tình trạng đánh bắt bất hợp pháp. Khi tín hiệu kết nối tàu cá với hệ thống giám sát bị ngắt, tàu sẽ "ẩn mình" trên biển, gây khó khăn cho cơ quan quản lý. Từ đầu năm đến nay, cơ quan chức năng đã kiểm tra và xử lý gần 300 trường hợp. Thuyền trưởng cố ý ngắt tín hiệu kết nối hành trình bị phạt 25 triệu đồng, tước quyền sử dụng chứng chỉ thuyền trưởng trong 4,5 tháng. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Đức Bình, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Quảng Ngãi, việc kiểm tra và xử phạt gặp nhiều khó khăn do tàu cá thường xuyên hoạt động xa bờ và neo đậu ngoài tỉnh.
Những bất cập còn tồn tại khi sử dụng thiết bị giảm sát hành trình tàu cá
Hệ thống Giám sát Tàu cá (GSTC) kết nối với thiết bị Giám sát Hành trình tàu cá (VMS) giúp cơ quan chức năng quản lý được hành trình tàu cá hoạt động trên biển, xác định vị trí tàu, hướng đi, và nắm bắt thông tin để triển khai công tác tìm kiếm, cứu hộ và cứu nạn. Đây cũng là công cụ hữu hiệu để phát hiện tàu cá mất kết nối thiết bị VMS, qua đó xác định nguyên nhân và đưa ra giải pháp khắc phục. Tuy nhiên, trong quá trình vận hành, thiết bị VMS từ nhiều nhà cung cấp đã bộc lộ một số vướng mắc.
Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản Quảng Ngãi, ông Nguyễn Văn Mười cho biết, hệ thống GSTC tại Chi cục được tổ chức trực 24/7. Khi tàu cá mất kết nối trên 6 giờ, trực ban sẽ thông báo và hướng dẫn chủ tàu, thuyền trưởng kiểm tra khắc phục. Nếu tàu cá hoạt động gần ranh giới mà mất kết nối, trực ban liên hệ chủ tàu, người nhà và đơn vị cung cấp thiết bị VMS để kiểm tra nguyên nhân và có hướng khắc phục, đồng thời thông báo đến lực lượng kiểm ngư, biên phòng, chính quyền địa phương để xử lý khi tàu về bờ. Nếu thiết bị VMS hư hỏng, chủ tàu, thuyền trưởng phải báo cáo vị trí với Chi cục 6 giờ/lần và trong 10 ngày, ngoài ra tàu phải về bờ để ngăn chặn vi phạm.
Một khó khăn hiện nay là khó xác định tàu mất kết nối dài ngày đang nằm bờ hay ngoài khơi. Một số đơn vị cung cấp thiết bị VMS chưa thực hiện nghiêm chỉnh chế độ báo cáo đơn vị quản lý khi điều chỉnh thông tin trên hệ thống, hoặc chậm khắc phục và xử lý khi thiết bị sự cố, ảnh hưởng đến hoạt động và quyền lợi của ngư dân. Phó Chủ tịch UBND huyện Bình Sơn, ông Ung Đình Hiền, đề xuất Chi cục Thủy yêu cầu các đơn vị cung cấp thiết bị thực hiện nghiêm các yêu cầu kỹ thuật về thiết bị VMS, đồng thời tăng cường trách nhiệm khi xử lý sự cố.
Các đơn vị lắp đặt thiết bị VMS cho rằng nguyên nhân chính dẫn đến mất kết nối là ngư dân chậm gia hạn cước phí dịch vụ (khoảng 425 nghìn đồng/tháng). Bà Nguyễn Thị Ngọc Uyển, Giám sát vùng khu vực miền Trung - Tây Nguyên, thuộc Công ty TNHH Phát triển công nghệ điện tử Bình Anh, cho biết trước khi đến hạn đóng phí từ 7 - 15 ngày, nhà cung cấp sẽ gửi thông báo nhắc chủ tàu hoặc người thân và chờ 15 ngày trước khi hệ thống tự động ngắt kết nối. Sau 30 ngày kể từ ngày ngắt kết nối, nếu ngư dân muốn kích hoạt lại hệ thống phải trả phí (30 USD/thiết bị) vì đây là quy định của nhà cung cấp sóng vệ tinh quốc tế. Nếu tàu nằm bờ, ngư dân nên thông báo với nhà cung cấp để được giảm phí nhưng vẫn đảm bảo duy trì hoạt động của thiết bị.
Hải Đăng